MAKALE ARTICLE

Sağlık çalışanlarının önyargıları ve ayrımcılık davranışları sağlık hizmetlerinde eşitsizliklerin ortaya çıkmasında belirleyici etmenlerdendir. Diğer kamu çalışanları gibi sağlık çalışanları da yaygın kalıpyargı (stereotip), önyargı ve ayrımcılıkların etkisi altındadır. Sağlık hizmetinde ayrımcılık hasta-çalışan iletişimi sırasında, tanı tedavi kararı aşamasında ve istatistiklere başvurarak karar verilirken aşırı genelleme yoluyla kendini gösterir. Azınlık gruplardan bireylerle iletişimde isteksizlik ve olumsuz emosyonel tonda yaklaşım oldukça yaygındır. Tanı tedavi aşamasında ise daha az tanısal ve terapötik yöntem ve daha az teknoloji kullanımı, acil odasında ya da transplantasyon listesinde daha uzun süre bekletme gibi yollarla ortaya çıkar. Irk, etnik köken, dil, din vb. nedeniyle ayrımcılık en belirgin/açık olarak karşımıza çıkarken, toplumsal cinsiyet, yaş, beden imajı, engellilik temelinde ayrımcılık daha örtük ve dolaylı şekillerde kendini gösterir. Normal yaşamsal olayları tıbbileştiren, hastalarda kronik stres yaratacak yoğunlukta olan, pozitif ayrımcılıkmış gibi görünen ama aslında küçümseme içeren ya da örtük bir paternalist yaklaşımla kendini gösteren ayrımcılık davranışlarını ayırt edebilmek çok da kolay değildir. Sağlık çalışanlarının kalıpyargıya dayalı (stereotipik) düşünmeye benzeyen tanıya yönelik düşünme ve klinik karar verme gibi üst düzey düşünme becerilerini öğrenmelerinin gerekmesi, stereotiplere yatkınlıklarını arttırır. Bu nedenle eğitim programlarının biyomedikal perspektifl e sınırlı kalmaması, hasta/insan-merkezli düşünme, etik akıl yürütme ve klinik akıl yürütme becerilerini bir arada kazandırması gerekir. Sağlık çalışanlarının zihinlerinde ayrımcılığın yerleşmesinde temel neden yoksulları temel sağlık paketlerine sınırlayan, toplumsal cinsiyet eşitsizliğini pekiştiren ve maliyetleri azaltma baskısıyla sağlık çalışanlarını “tedavi edilebilir” grupları öncelemeye yönelten sağlık sistemidir. Yine de sistem sorununun ardına sığınmadan sağlık çalışanlarının kendi yanlı, paternalist ve ayrımcı tutum ve davranışlarını fark etmeleri ve değiştirmeleri, temel mesleki sorumluluklarından biridir.

Prejudices and discrimination behaviors of health professionals are among determinants of health services inequalities. Similar to other public service workers, health professionals are under infl uence of prevalent stereotypes, prejudices and discrimination. Discrimination in health services can arise during patient-professional communication, diagnostic-theraupeutic judgment and through over-generalization while looking to statistics. Reluctance to communication and negative emotional approach are prevalent. During diagnostic-theraupeutic judgment, discrimination shows itself as underuse of diagnostic and theraupeutic methods and technology, and longer waiting time in emergency room or transplantation lists. Discrimination of race, ethnicity, language, religion is more explicit while discrimination due to gender, age, body image and disability are more implicit and indirect. It is not easy to diff erentiate discriminative behaviors that medicalize normal life events; intensify so as to cause chronic stress in patients, and look like positive-discrimination but embrace disdain or paternalistic approach. As it is necessary for health professionals to learn higher order thinking skills, which are similar to stereotypic thinking, predisposition to stereotypes increases. Thus, educational programs shouldn’t be limited to biomedical perspective, but should bring patient/human-centered thinking, ethical reasoning and clinical reasoning skills incorporated. The main reason for having discrimination rooted in health professionals minds is the health system that limits the poor to basic health packages, reinforces gender inequalities in society, and steers health professionals to prioritize “curable” groups to decrease the costs. However, it is one of the main professional duties of health professionals to detect and change biased, paternalistic and discriminative attitudes, without hiding behind the system problem.