Yazar
Emre KIRMIZITAŞ
Diş Hekimi; İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü (ORCID No: 0000-0002-4101-990X)

Özet

  • Amaç: Bu araştırma, Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın (SDP) diş hekimlerinin çalışma koşullarına ve ilişkilerine etkilerine yönelik bilgi ve görüşlerini incelemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Yöntem: Araştırma tanımlayıcı özellikte ve anket kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Araştırma evreni Türkiye’deki tüm diş hekimleri olarak belirlenmiştir. 50.261 olan toplam diş hekimi sayısını temsilen 400 diş hekimine ulaşılması hedeflenmiştir. Örnekleme tekniği olarak gelişigüzel örnekleme yöntemi kullanılmış ve araştırma örneği çalışmaya katılmayı kabul eden ya da gönüllü olan diş hekimlerinden oluşmuştur. Veriler, araştırma amacına uygun bir şekilde hazırlanan ve toplam 70 sorudan oluşan bir soru formuyla toplanmıştır. Örneklem oluşturulurken İstatistikî Bölge Birimleri Sınıflaması 1. Düzey (İBBS-1) Bölgesel Dağılımı ve istihdam biçimleri ayrıca dikkate alınmış, ulaşılan diş hekimlerinin verileriyle araştırma evreninin verileri benzerlik ve uyumluluk yönünden karşılaştırılmıştır. Anket formu e-posta ve basılı şekilde yaklaşık bir yıllık zaman dilimi içerisinde diş hekimlerine ulaştırılmıştır. Verilerin analizi için SPSS programı kullanılmıştır.Bulgular: Türkiye genelinde 48 farklı ilden 424 katılımcıya ulaşılmıştır. Katılımcıların bölgesel dağılımı, istihdam türlerine göre dağılımı ve demografik özellikleri Türkiye geneli ile uyumlu bir bileşimde gerçekleşmiştir. Diş hekimlerinin yaklaşık %40’ı SDP’nin diş hekimlerine ve ağız-diş sağlığına etkileri hakkında temel düzeyde bilgi sahibi olmadığını ifade etmiştir. Her dört katılımcıdan üçü SDP’nin diş hekimlerinin çalışma koşulları açısından olumsuz sonuçlar ürettiğini aktarmıştır. Diş hekimlerinin yaklaşık %85’i sundukları hizmet karşılığı aldıkları ücretin yetersiz olduğunu beyan etmiştir. Diş hekimlerinin yaklaşık %80’i SDP ile birlikte özlük haklarının olumsuz yönde değiştiği görüşündedir. Katılımcıların %80’inden fazlası Türkiye’deki ağız-diş sağlığı hizmetlerinin başka bir program veya model ekseninde yeniden düzenlenmesi gerektiğini belirtmiştir. Sonuç: Sağlık sistemini neoliberal politikalar çerçevesinde yeniden yapılandırmak için uygulanan SDP’nin başlangıcından bugüne 22 yıl geçmesine rağmen diş hekimlerinin önemli bir bölümü onunla ilgili temel bilgiye sahip değildir. Bununla birlikte diş hekimlerinin büyük bir çoğunluğu SDP’nin ücret, özlük hakları gibi çalışma koşulları ve çalışma ilişkileri üzerine olumsuz etki ve sonuçlara sahip olduğunu düşünmektedir.  

Summary

  • Objective: This study was conducted to examine the knowledge and opinions of dentists about the effects of the Health Transformation Program (HTP) on their working conditions and relationships. Method: The research is descriptive and was conducted using the questionaire. The population of the study was determined as all dentists in Türkiye. 400 dentists representing the total number of 50.261 dentists were targeted to be reached. Haphazard sampling method was used as the sampling technique and the research sample consisted of dentists who agreed or volunteered to participate in the study. The data were collected with a questionnaire prepared in accordance with the purpose of the study and consisting of a total of 70 questions. While forming the sample, the regional distribution of the Statistical Classification of Territorial Units Level 1 (NUTS-1) and employment types were also taken into consideration, and the data of the dentists reached were compared with the data of the research population in terms of similarity and compatibility. The questionnaire form was delivered to the dentists via e-mail and in printed form within a period of approximately one year. SPSS program was used for data analysis. Results: 424 participants from 48 different provinces across Türkiye were reached. The regional distribution, distribution by type of employment and demographic characteristics of the participants were in line with those of Türkiye as a whole. Approximately 40% of dentists stated that they did not have basic knowledge about the effects of the HTP on dentists and oral and dental health. Three out of every four respondents stated that the HTP produced negative results in terms of working conditions of dentists. Approximately 85% of the dentists stated that the remuneration they receive for the services they provide is inadequate. Approximately 80% of the dentists think that their personal rights have changed negatively with the HTP. More than 80% of the participants stated that oral and dental health services in Türkiye should be reorganized around another program or model. Conclusion: Although 22 years have passed since the inception of the HTP, which was implemented to restructure the health system within the framework of neoliberal policies, a significant portion of dentists do not have basic information about it. However, the majority of dentists think that the HTP has negative effects and consequences on working conditions and labor relations such as wages and personal rights

Anahtar Sözcükler / Keywords

  • TR: Çalışma koşulları ve çalışma ilişkileri, diş hekimleri, Sağlıkta Dönüşüm Programı.
    EN: Working conditions and working relations, dentists, Health Transformation Programme.

Kaynaklar / References

  • Acar, S. (2020). Türkiye’de Sağlıkta Dönüşüm, Güvencesiz Çalışma ve Beyaz Yakalılar. Bursa: Dora Yayınevi. Atasever, M., Örnek, M. (2018). Türkiye’de Ağız ve Diş Sağlığı Hizmetleri ve Çalışan Sorunları Analizi. SASAM Enstitüsü Analiz Dergisi. Annandale, E. (1989). Proletarianization or Restratification of the Medical Profession? The Case of Obstetrics. International Journal of Health Services, 19(4): 611-634. Belek, İ. (2016). Sağlığın Politik Ekonomisi: Sosyal Devletin Çöküşü. İstanbul: Yazılama Yayınevi. Cebeci, İ., Sevim, N. (2023). AKP’li 20 Yılda Ağız Diş Sağlığı Alanındaki Dönüşüm ve Sonuçları. Toplum ve Hekim, TTB Yayını, 38(3): 202-215. Coburn, D. (1994). Professionalization and Proletarianization: Medicine, Nursing and Chiropractic in Historical Perspective. Labour/Le Travail, 34: 139-162. Cornejo-Ovalle, M., Paraje, G., Vásquez-Lavín, F., Pérez, G., Palència, L., Borrell, C. (2015). Changes in Socioeconomic Inequalities in the Use of Dental Care Following Major Healthcare Reform in Chile, 2004-2009. Int. J. Environ. Res. Public Health, 12(3): 2823-2836 Hayran, OE., Varol, N. (2015). Diş Hekimlerinin Mesleki Doyum, Sosyal Durum ve Hizmeti Değerlendirme Araştırması. Ankara: TDB Yayınları. Kırmızıtaş, E. (2023). Türkiye’de Diş Hekimliğinin Geleceği-I. Toplumcu Diş Hekimleri İnternet Sitesi, Erişim Tarihi 29 Temmuz 2024. https://toplumcudishekimleri.com/turkiyede-dis-hekimliginin-gelecegi-i-emre-kirmizitas/ Liamputtong, P. (Ed.) (2019). Handbook of Research Methods in Heatlh Social Sciences. Singapore: Springer Publishing. Marx, K. (2015). Kapital: Ekonomi Politiğin Eleştirisi, Cilt I. İstanbul: Yordam Kitap. Mazevet, ME., Garyga, V., Pitts, NB., Pennington, MW. (2018). The Highly Controversial Payment Reform of Dentists in France: Seeking a New Compromise After the 2017 Strike. Health Policy, 122(12): 1273-1277. McKinlay, JB., Arches, J. (1985). Towards The Proletarianization of Physicians. International Journal of Health Services, 15(2): 161-195. Navarro, V. (1988). Professional Dominance or Proletarianization?: Neither. The Milbank Quarterly, 66(2): 57-75. Nomura, M. (2008). Dental Healthcare Reforms in Germany and Japan: A Comparison of Statutory Health Insurance Policy. Japanese Dental Science Review, 44(2): 109-117. Öcek, Z., Coşkun, E. (2011). Dünya’da ve Türkiye’de Ağız-Diş Sağlığı Pazarı Nereye Gidiyor? Toplum ve Hekim, TTB Yayını, 26(3): 199-218. Öcek, Z., Sevim, N., Cebeci, İ. (2018). Türkiye’de Ağız-Diş Sağlığı Hizmetlerinde ve Diş Hekimlerinin Çalışma Yaşamında Gerçekleşen Dönüşümü Anlamak: Niteliksel Bir Araştırma. Ankara: TDB Yayınları. Öcek, Z., Vatansever, K. (2013). Piyasa Mekanizmalarının ve Sağlıkta Dönüşüm Programının Baskısı Altındaki Bir Sağlık Meslek Alanı: Diş Hekimliği. Toplum ve Hekim, TTB Yayını, 28(6): 449-458. Öngen, T. (2009). Marks (Sınıf) ve Weber (Statü) Çözümlemelerinde Bir Uğrak Olarak Meslek ve Hekimlik. Toplum ve Hekim, TTB Yayını, 24(2): 83-90. Özkan, Ö. (2018). Diş Hekimlerinin Mesleki Örgütlenmeye Yönelik Görüşleri ve Önerileri. Ankara: TDB Yayınları. Ritzer, G., Walczak, D. (1988). Rationalization and the Deprofessionalization of Physicians. Social Forces, 67(1): 1-22. Soyer, A. (2005). Hekimlerin Sınıfsal Kökeni. İstanbul: Sorun Yayınları. Soyer, A. (2009). Profesyonelden Proletere, Hekimler; Değişen Ne? Toplum ve Hekim, TTB Yayını, 24(2): 130-150. Sparer, M. (2011). US Health Care Reform and the Future of Dentistry. Am J Public Health, 101(10): 1841-1844. T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü (2019). Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2018. Erişim Tarihi 29 Temmuz 2024. https://dosyamerkez.saglik.gov.tr/Eklenti/36134/0/siy2018trpdf.pdf T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü (2024). Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2022. Erişim Tarihi 29 Temmuz 2024. https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/48054/0/siy202205042024pdf.pdf T.C. Sağlık Bakanlığı (2003). Sağlıkta Dönüşüm Programı. Ankara. T.C. Sağlık Bakanlığı (2007). Sağlıkta Performans Yönetimi: Performansa Dayalı Ek Ödeme Sistemi. Ankara. T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü (2021). Türkiye Ağız Diş Sağlığı Profili Araştırma Raporu 2018. Ankara. Tezcan, SG. (2017). Temel Epidemiyoloji. Ankara: Hipokrat Yayınevi. Türk Dişhekimleri Birliği (2015). Dişhekimlerinin Mesleki Doyum, Sosyal Durum ve Hizmeti Değerlendirme Araştırması. TDB Yayınları. Erişim Tarihi 29 Temmuz 2024. https://tdb.org.tr/tdb/v2/yayinlar/Arastirma_Dizisi/arastirmadizisi_8.pdf Türk Dişhekimleri Birliği (2023). Diş Hekimlerinin Çalışma Şekilleri Kurumlarda ve İl/İlçelerde 2022 Yılı Dağılımı. Erişim Tarihi 29 Temmuz 2024. https://www.tdb.org.tr/tdb/v2/yayinlar/Dishekimi_Dagilim_Kitapciklari/2022YiliDishDagKitapcigi.pdf Türk Dişhekimleri Birliği (2024). Diş Hekimliği Eğitimi ve İnsangücü. Erişim Tarihi 29 Temmuz 2024. https://tdb.org.tr/tdb/v2/ekler/Dishekimliginde_Insangucu_Planlamasi.pdf Türkiye İstatistik Kurumu (2005). İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması. Erişim Tarihi 29 Temmuz 2024. https://biruni.tuik.gov.tr/DIESS/SiniflamaSurumDetayAction.do?surumId=164&turId=7&turAdi=%205.%20Coğrafi%20Sınıflamalar Ulutaş Ünlütürk, Ç. (2011). Türkiye’de Sağlık Emek Sürecinin Dönüşümü. Ankara: Notabene Yayınları. Üçkuyu, Y. (2009). Hekimlerin Sınıfsal Konumu: Hekim Emeğine Nasıl Bakmalı? Toplum ve Hekim, TTB Yayını, 24(2): 120-129. Widström, E., Tiira, H., Tillberg, A. (2019). Public Dental Service Personnel Facing a Major Health Care Reform in Finland. BDJ Open, 5(5). World Bank (1987). Financing Health Services in Developing Countries: An Agenda For Reform. A World Bank Policy Study Washington, D.C. World Health Organization (2022). Global Oral Health Status Report: Towards Universal Health Coverage for Oral Health by 2030. Geneva.

Geliş Tarihi / Received Date

  • 26.06.2024

Kabul Tarihi / Accepted Date

  • 06.02.2025