Yazar
Irmak SARAÇ
Op. Dr. Kadın Hastalıkları ve Doğum uzmanı, serbest hekim, İstanbul Tabip Odası Kadın Komisyonu ( ORCID No: :0009-0004-7123-5373)

Özet

  • Üreme tüm canlılarda ortak olan bir özellik olmasına rağmen insanlarda sadece neslin devamı ile ilişkili olmayıp, ekonomik, sosyal, kültürel ve teknolojik bir olgudur. Cinsellik ve üremenin tüm yönleri, bireysel seçimleri içeren kişisel konular değil kamusal tartışma konuları olagelmiştir. 1960’ların ortalarından itibaren ikinci dalga feministlerin gebelikten korunma, gebelik sonlandırma, sterilizasyon, evlat edinme, evlatlık verme ve cinsellik gibi konularla ilgili olarak üreme politikaları terimini kullanmaya başlamışlardır. Gebe kalıp kalmamak, gebeliği sürdürüp sürdürmemek, doğurduğu çocuğa annelik yapıp yapmamak gibi üremeye dair kararlar, bireysel seçimler gibi görünse de sadece ekonomik ve kültürel faktörlerle değil kanunlarla da şekillenmektedir. 1990’larda bir grup siyah feminist bir araya gelerek, üreme onurlarını korumaya giden yolun sadece iyi kişisel tercihler yapmaların bağlı olmadığını dile getirdiler. Üreme adaleti kavramı, üreme hakları kavramını kadınların kesişen kimliklerinden kaynaklanan farklı deneyimlerini kapsayacak şekilde genişletmek üzere geliştirilmiştir. Üç temel prensibi bulunmaktadır: Çocuk sahibi olmama hakkı, çocuk sahibi olma hakkı, güvenli ve sağlıklı bir ortamda ebeveynlik yapma hakkı. Bu anlamda, üreme adaleti, yalnızca doğurganlıkla ilgili süreçleri değil, ırkçılık, yoksulluk, bakım emeği, iklim adaleti, göç, kapsayıcı cinsellik eğitimi de dahil eğitim, iş bulma barınma hakkı, polis ve devlet şiddeti, savaş gibi diğer pek çok konuyla da ilişkilidir. Bu makalede üreme politikaları, dünyada ve Türkiye’de üreme adaletinin üç temel prensibi göz önüne alınarak değerlendirilmektedir.

Summary

  • Although reproduction is a common characteristic of all living beings, in humans, it is not merely about the continuation of the species but also an economic, social, cultural, and technological phenomenon. The various aspects of sexuality and reproduction have historically been public topics of debate rather than personal matters involving individual choices. Since the mid-1960s, second-wave feminists began using the term “reproductive politics” to discuss issues such as contraception, abortion, sterilization, adoption, giving children up for adoption, and sexuality. Decisions related to reproduction-such as whether or not to become pregnant, to continue a pregnancy, or to mother a child after giving birth-may seem like individual choices, but they are shaped not only by economic and cultural factors but also by laws. In the 1990s, a group of Black feminists came together to highlight that protecting reproductive dignity is not solely dependent on making good personal choices. The concept of “reproductive justice” was developed to expand the idea of reproductive rights to include the diverse experiences arising from women’s intersecting identities. It is based on three core principles: the right not to have children, the right to have children, and the right to parent children in safe and healthy environments. In this sense, reproductive justice is interconnected not only with fertility-related processes but also with issues such as racism, poverty, care work, climate justice, migration, inclusive sex education, and the right to education, employment, housing, protection from police and state violence, and war. This article examines reproductive politics in the context of the three fundamental principles of reproductive justice, focusing on global and Turkish perspectives.

Anahtar Sözcükler / Keywords

  • TR: üreme, üreme adaleti, gebelik sonlandırma, infetilite, tüp bebek, taşıyıcı annelik.
    EN: reproduction, reproductive justice, abortion, infertility, in-vitro fertilization, surrogacy

Kaynaklar / References

  • “Abortion.” 2024. World Health Organization (WHO). https:// www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/abortion. Amasyalı, Gülten N. 2021. “Patriyarkal Kaptializm Kıskacında Göçmen Kadın Olmak: Şanliurfa’daki Suriyeli Kadinlarin Deneyimler, Yüksek Lisans Tezi,” Aydın Adnan Menderes Üniveristesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı. “BİSAM: Eylül 2024’te açlık sınırı 20.478 TL, yoksulluk sınırı 70.835 TL.” 2024. DİSK-AR. https://arastirma.disk.org. tr/?p=12076. Bohren, Meghan A., Hadieh Mehrtash, Bukola Fawole, Thae Maung Maung, and Mamadou D. Balde. 2019. “How women are treated during facility based childbirth in four countries: a cross-sectional study with labour observations and community based surveys.” Lancet 394 (October): 1750-1763. Briggs, L. 2017. How All Politics Became Reproductive Politics: From Welfare Reform to Foreclosure to Trump. Oakland, California: University of California Press. Dayı, A. 2019. “Neoliberal Health Restructuring, Neoconservatism and the Limits of Law: Erosion of Reproductive Rights in Turkey.” Health and Human Rights Journal 21, no. 2 (December): 57-68. Erkaya B., G. 2015. Kahtraman Doktor İhtiyar Acuzeye Karşı: Geç Osmanlı Doğum Politikaları. İstanbul: Can Sanat Yayınları. Erkmen, S. 2020. Türkiyede Kürtaj: AKP ve Biyopolitika. İstanbul: İletişim Yayınları. Ganatra, B, Caitlin G, Clémentine R, Brooke Ronald Johnson, Jr, Tunçalp, Ö. and Assifi, A. 2017. “Global, regional, and subregional classification of abortions by safety, 2010–14: estimates from a Bayesian hierarchical model.” Lancet 390, no. 10110 (november): 2372-2381. 10.1016/S0140-6736(17)31794-4. Inhorn, M.C., and D.Birenbaum-C. 2008. “Assisted Reproductive Technologies and Culture Change.” Annual Review of Anhtropology 37 (June): 177-196. 10.1146/annurev.anthro. 37.081407.085230. “Kamu Hastaneleri Kürtaj Uygulamaları Araştırma Raporu.” 2016. Mor Çatı. https://morcati.org.tr/izleme-raporlari/371-kamu- hastaneleri-ku-rtaj-uygulamalari-arastirma-raporu/. Kazak, S. 2009. “Anneliğin Siyasal Alandaki İnşasi, Türkiye’ De Annelik Ve Siyaset: “Makbul” Anneler Ve “Sözde” Anneler.” Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Antropoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, (Aralık). Kılıçtepe, Ş. 2021. “Devlet Tarafından Düzenlenen Üremeye Yardımcı Teknolojilerin Kullanımı ve Demografik Süreç.” Sosyoloji Araştırmaları Dergisi / Journal of Sociological Research Özel Sayı (Nisan): 180-215. Kılıçtepe, Ş., S. Saluk, and B. Mutlu. 2022. “Üreme Adaleti Perspektifinden Türkiye’de Üreme ve Doğurganlık Politikalarına Bakış.” Feminist Tahayyül 3, no. 1 (Şubat): 39-72. Moll, Alicia G., Tommaso F., and F. Marten. 2023. “Bodily autonomy in the age of neoliberalism -.” European Student Think Tank. https://esthinktank.com/2023/07/21/bodily-autonomy- in-the-age-of-neoliberalism/. Mutlu, B. 2011. “Türkiye’de “Üremeye Yardımcı” Teknolojiler.” In Neoliberalizm ve mahremiyet: Türkiye’de beden, sağlık ve cinsellik, 73-93. İstanbul: Metis. Mutlu, B. 2015. “The gendered ethics of secrecy and disclosure in transnational sex selection to northern Cyprus.” In (In)fertile Citizens Anthropological and legal challenges of assisted reproduction technologies. N.p.: Alexandria Publications. Mutlu, B. 2021. “Crafting Moral Agency in transnational egg donation: The case of Turkish egg donors.” In The Politics of the Female Body in Contemporary Turkey: Reproduction, Maternity, Sexuality, edited by Hilal Alkan, Ayse Dayi, Sezin Topçu, and Betül Yarar. N.p.: Bloomsbury Publishing. O’Brien, E, and Miriam R. 2022. “The Art of Medicin Obstetric Violence in Historical Perspective.” Lancet 339 (june): 2183-2185. O’neil, M. L., B. Aldanmaz, R. Maria Quirant Quiles, and F.R. Kılınç. 2016. “YASAL ANCAK ULAŞILABİLİR DEĞİL:.” Kadın ve Aile Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi. https:// gender.khas.edu.tr/sites/gender.khas.edu.tr/files/docs/2020-12/ kurtaj-hizmetleri-raporu.pdf. O’Neil, Mary L., D. Altuntaş, and A.Ş. Keskin. 2020. “Yasal Ancak ulaşılabilir değil Türkiye’ deki Kamu Hastanelerinde Kürtaj Hizmetleri - 2020.” Kadın ve Aile Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi. https://gender.khas.edu.tr/sites/gender.khas.edu. tr/files/docs/2020-12/2020-kurtaj-arastirmasi-raporu.pdf. Patel, P. 2017. “Forced Sterilization of women as discrimination.” Public Health Reviews 38, no. 15 (july). 10.1186/s40985-017- 0060-9. Roberts, D.E 2015. “Reproductive Justice, Not Just Rights.” Dissent Magazine. https://www.dissentmagazine.org/article/reproductive- justice-not-just-rights/. Roberts, D. E. 2012. “Prison, Foster Care, and the Systemic Punishment of Black Mothers.” UCLA Law Reviews 59:1474-1500. Ross, L, and R. Solinger. 2017. Reproductive Justice: An Introduction. N.p.: University of California Press. Sert, D.Ş., and Ö.Ozan. 2024. “Çoklu Kıskaç Altında: Göçmen ve Mülteci Kadınların Sorunları Üzerine Güncel Bir Değerlendirme.” Göç Araştırmaları Derneği. https://gocarastirmalaridernegi. org/wp-content/uploads/Coklu_-Kiskac_-Altinda_- Gocmen_-ve-Multeci_-Kadinlarin_-Sorunlari_-Uzerine_- Guncel_-Bir_-Degerlendirme-1.pdf. Singh, S., L. Remez, G. Sedgh, L. Kwok, and T. Onda. 2018. Abortion Worldwide 2017: Uneven Progress and Unequal Access. New York: Guttmacher Institute. Solinger, R. 2013. Reproductive Politics. New York, NY: OUP USA. Thompson, M. and Modhumita R, eds. 2019. The Politics of Reproduction: Adoption, Abortion, and Surrogacy in the Age of Neoliberalism. N.p.: Ohio State University Press. Tiilikainen, M, J. Hiitola, Abdirashid A. İ., and Jaana Palander, eds. 2023. Forced Migration and Separated Families: Everyday Insecurities and Transnational Strategies. N.p.: Springer International Publishing. Torpy, S. J. 2000. “Native American Women and Coerced Sterilization: On the Trail of Tears in the 1970s.” American Indian Culture and Research Journal 24, no. 2 (03). 10.17953. Türkdoğan, Ö. 2013. “Ana Akım Medyada Annelik Miti.” Kadın Araştırmaları Dergisi 2 (13): 35-59. Türkdoğan, Ö. 2015. Kusursuz Çevreye Uyumu Bozan Kadın: İnfertil Kadın, Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kadın Çalışmaları. Türkdoğan, Ö. n.d. “Üreme Teknolojileri Bağlamında Anneliğin Yapıbozumu: Taşıyıcı Annelik, Doktora Tezi.” T.C. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Uçar İlboğa, E. 2012. “Antalya’da Göçmen Kadınlar ve Yaşam Koşulları1.” Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi, Dergisi 16 (Haziran): 134-147. Vlasenko, P. 2015. “Desirable bodies/precarious laborers: Ukrainian egg donors in context of transnational fertility.” In (In)Fertile Citizens Anthropological and Legal Challenges of Assisted Reproduction Technologies. N.p.: Alexandria Publications. “Yoksulluk Koşullarında Eğitim: 2024 Türkiye’sinden Portreler.” 2024. Derin Yoksullık Ağı. https://derinyoksullukagi.org/category/ raporlar/yoksulluk-kosullarinda-egitim-2024-turkiye-sinden- portreler-eylul-2024. Zampas, C., and A. Lamačková. 2011. “Forced and coerced sterilization of women in Europe.” International Journal of Gynecology & Obstetrics 114, no. 2 (July): 163-166. 10.1016j. ijgo.2011.05.002.

Geliş Tarihi / Received Date

  • 21.10.2024

Kabul Tarihi / Accepted Date

  • 18.11.2024